صنایع دستی در هر کشور و شهری نشان دهنده تمدن عقاید و آداب و رسوم آن کشور و یا شهر است. صنایع دستی که گاهی اوقات به وسیله دست و یا ابزار های مرتبط ساخته می شوند نشان دهنده تاریخ هر کشوری هستند. یکی از این صنایع دستی معرق کاری است که روی چوب بیشتر انجام می شود. در واقع معرق کاری باعث زیباتر شدن اشیا اشیاء می شوند. معرق کاری روی جعبه های چوبی ،تخته نر و... از جمله کارهای معرق کاری شده است.در یک جمله در مورد معرق کاری می توان گفت یک هنر با ارزش که نشان دهنده تمدن ایرانی است.
صنایع دستی ایمان به بررسی:
معرق کاری چیست؟
انواع معرق کاری
معرق کاری با کاشی
معرق کاری با چوب
معرق کاری با فلز
معرق کاری با چرم
معرق کاری با پلی استر
آموزش معرق کاری
معرق کاری چیست؟
در زمان حمله اعراب ها به ایران دوره ایران باستان این هنر با اسمی هزار کلمه ای وارد ایران شد.در زمان قبل از اسلام به آن موزاییک می گفتند که بعد ها با توجه به پیشرفت های انجام شده در این هنر واژه معرق کاری را به این هنر دادن.اگر بخواهیم هنر معرق کاری را برای شما تعریف کنیم می توان گفت که هنر معرق کاری وصل کردن تکه های چوب ،فلز،سنگ،کاشی می باشد که به دلیل جنبه های زیباشناختی این هنر افراد تمایل بیشتری به هنر معرق کاری پیدا کردن.به دلیل انعطاف پذیر بودن چوب در هنر معرق کاری بیتشر استفاده می شود.
یکی از قدیمی ترین کارهای معرق کاری شده در زمان های قدیم می توان به شانه معرقی کاری شده اشاره کرد. این شانه که تاجرانی که به ایران آمده بودند همراه خود آورده بودند نشان دهنده طرح ها و نقش های ایرانی است.
انواع معرق کاری
معرق کاری که از تکه های چوب،فلز،کاشی،چرم است این تکه ها روی کار اصلی چسبیده می شود اما بیشتر زمینه کاری هنر معرق کاری چوب و یا پلی استر است.از معرق کاری در وسایل دکوری تزئینی،معماری های داخلی،تزیینات بنا ها استفاده می شود.در این قسمت انواع هنر معرق کاری را برای شما شرح می دهیم.
معرق کاری با کاشی
حتما شما هم به بناهای قدیمی تاریخی توجه کرده اید که این بناها از تکه های ریز کاشی درست شده است پس در نتیجه معرق کاری با کاشی از زمان گذشته دور بوده است که برای طراحی یک بنا و یا ساخت یک اثر هنری از آن استفاده می کردند.امروزه معرق کاشی در سرامیک،آینه،ظرف چینی،موزاییک،قطعات کوچک کاشی به کار می رود که در رنگ های متنوعی است.در معرق کاشی برای تزیین تابلوهای بزرگ بهتر است از زمینه های سنگی و یا فلزی استفاده کنیم زیرا چوب در برابر وزن زیاد مقاومت خوبی ندارد.استفاده از انبر مخصوص این کار برای خرد کردن کاشی به شما می توان کمک کند و همچنین چسب یک وسیله ضروری در این کار الست که باید باشد.در بیشتر شهر ها معرق کاشی به رنگ فیروزه ای است.
معرق کاری با چوب
کار کردن با چوب راحت هست و به همین دلیل معرق کاری با چوب خیلی سریع پیشرفت کرد.هنر معرق کاری یک هنر با قدمت بالا است که شبیه به هنر معرق کاری کاشی است.برای معرق کاری با چوب باید از چوبی استفاده شود که سفت و متراکم باشد و دارای رگه و گره نباشد و همچنین از خشک بودن چوب مطمعن شویم تا بعد از پایان کار شکلش تغییر نکند.قطعات چوب به صورت یکدست مثل پازل کنار هم قرار می گیرد و نباید بین آن فاصله ایجاد شود.به دلیل استفاده از رنگ های طبیعی بهترین نوع چوب برای این کار گلابی،توت،سنجد،آبنوس است که در معرق کاری با چوب استفاده می شود.تنوع زیاد در رنگ و جنس چوب آن باعث بیشتر شدن ارزش اثر می شود.از هنرمندان این اثر می توان از علی نعمت،عزیزالله ویزایی،اکبر سریری نام برد که هنر آن ها تلفیقی از معرق و خاتم بود.همچنین نمونه های تلفیقی معرق چوب شامل:معرق مشبک،معرق منبت،معرق گره می باشد.
.jpg)
میز تخته نرد معرق کاری تاج
معرق کاری با فلز
در معرق کاری با فلز از فلزاتی که رنگ ثابت و دوام دارند استفاده می شود که یکی از این فلزات مس است.این قطعات باید طوری برش داده شود که آسیبی به آن نزند.اگر همراه ورق های فلزی که کار می کنید تکه های چوب هم بکار می برید حتما باید ضخامت آن ها یکسان باشد.برای معرق کاری با فلز باید از ابزار اره مویی فلز بر استفاده کرد.
معرق کاری با چرم
در زمان تیموریان معرق کاری با چرم وجود داشت که شکل های هندسی ساده داشتند بعد ها نقش های مینیاتوری و اسلیمی به آن اضافه شد.برای معرق کاری با چرم بهتر است از پوست بز استفاده کنید.ابتدا نقش موردنظر را روی کاغذ پوستی گذاشته و بعد لایه چرم را روی آن می اندازیم.با برش متن و به وسلیه قالب های که از قبل حرارت دیده اند برجستگی ایجاد می شود.آخرین مرحله نصب چرم روی زمینه کاری است.برای درست کردن تابلو چرم که باید مهارت زیادی می خواهد و یک اثر بسیار ارزشمند است.به دلیل دشورا بودن هنر معرق چرم علاقه افراد به این هنر هر روز کمتر می شود.برای طراحی کتاب های نفیس از معرق کاری چرم استفاده می کنند. از هنرمندان معرق چرم عفت ختایی، تقی کلباسی، حسین ختایی، میر محمد خوشنویس اصفهانی است.
معرق کاری با پلی استر
اگر دقت کرده باشید در تزیین ساختمانها و ساخت تابلوها معرق پلی استری به کار رفته است.معرق کاری پلی استری به نسبت معرق کاری های دیگر ساده تر است و نیازی به برش ندارد.بعد از خرد کردن طرح ها به سطح زمینه رنگ پلی استری می زنند.حجم رنگ باید به گونه ای باشد که با سطح تکه های معرق مساوی باشد.رنگ زمینه را معمولا ابرو بادی و یا مشکی می زنند.این رنگ ها مناسب کارهای تزئینی هم است. معرق کاری پلی استری در نمایشگاه های هنری در معرض نمایش قرار می گیرد.
آموزش معرق کاری
در مرحله اول ابتدا طرح موردنظر خود را انتخاب می کنید.بعد از آن یک تخته سه لایه سالم بردارید و طرح را روی آن بچسبانید.در ادامه روی تخته چسب بریزید و با کارتک آن را صاف کنید تا یکدست بشود و بعد طرح را از گوشه و عرض کار روی تخته بگذارید و بعد با یک خط کش آن را صاف کنید تا حباب های زیر کاغذ رفع بشود برای اطمینان بهتر است که یک دستمال پارچه روی آن بکشیم تا چروکی طرح کامل برطرف شود.بعد از آن نوبت به زیر کار می رسد که بهتر است نئوپان،کلاف،و یا تخته چند لایه استفاده کنید.
به مرحله ای می رسیم که باید طرح را به قسمت کوچکی تقسیم کنیم و بعد آن را با میخ ثابت نگه داریم و بعد یک قطعه را انتخاب نموده و دورش را می بریم و بعد الگو آماده می شود.اگر زمینه کاری شما چوب است با چسب چوب آن را متصل می کنید.اگر راست دست هستید جهت عقربه های ساعت و اگر چپ دست هستید خلاف عقربه های ساعت ببرید.چوب رنگی را با کاتر جدا کنید و جای مدل بگذارید و این کار را تکرار کنید این مرحله مثل تکمیل کردن پازل است که فقط طرح و رنگ های آن فرق می کند.برای ثابت نگه داشتن آن را چسب می زنید و بعد به مرحله پرس گرم و سرد می رسید.
پرس گرم: پرس گرم به وسلیه دما و فشار انجام می شود و همچنین چسب مورد استفاده در پرس گرم است.
پرس سرد: چسب چوب را با پودر رنگی مخلوط کنید و بعد چسب را روی زیر کار ریخته و با کاردک پخش می کنید.یک طرح روی آن می گذارید و بعد باید از پارچه یا پتو استفاده کرد زیرا باعث هم سطح شدن ضاخمت ان می شود بعد از آن یک یا چند لایه تابلو معرق کاری شده قرار می دهیم در ادامه چوب و یا قید رو و زیر آن می گذاریم و دو پیچ دستی را به دو قسمت قید می بندیم.تعداد قید به اندازه تابلو بستگی دارد.بهتر است از چسب رنگی جهت بیرون نزدن کار استفاده کنیم.نوبت به دوربری کار می رسد تا کار به خوبی صیقل پیدا کند.و در آخر نوبت به پرداخت و کار رنگ می رسد که باید انجام شود.